Son 19 Yılda 28 Bin 380 İşçi Hayatını Kaybetti, Sorumlusu Kim? - UİD-Der

İşçi Sağlığı ve İşçi Güvenliği Meclisinin (İSİG) verilerine göre AKP’nin iktidara geldiği Kasım 2002’den bu yana en az 28 bin 380 işçi iş cinayetlerinde hayatını kaybetti. İş Kazaları Kader Değildir, İşçi Ölümlerini Durduralım kampanyasıyla yüz binlerce işçiye ulaşan, bu yakıcı sorunu Meclisin, sendikaların gündemine taşıyan, işçileri ortak talepler ve mücadele hedefleri etrafında birleştiren UİD-DER, bu alanda da mücadelesini sürdürüyor. İSİG Meclisi’nin açıkladığı raporun ardından, UİD-DER İşçi Sağlığı ve Güvenliği Komitesi ile UİD-DER Hukuk Bürosundan uzmanlarla iş kazaları, iş cinayetleri ve önemli maddeleri sürekli ertelenen iş güvenliği yasası hakkında bir söyleşi gerçekleştirdik.

İSİG Meclisi, AKP iktidarları döneminde en az 28 bin 380 işçinin iş cinayetlerinde yaşamını yitirdiğini açıkladı. Bu sayının siyasi iktidarın ve sermaye sınıfının işçi sınıfına yönelik politikalarıyla bağı nedir?
Türkiye’de sermaye büyüdükçe işçiler ölmeye devam ediyor. Ülkeyi bir şirket gibi yönetme anlayışıyla hareket eden siyasi iktidar sermayeyi palazlandırırken patronların iş güvenliği önlemlerini maliyet olarak görmelerini ve işçileri göz göre göre ölüme göndermelerini umursamadı. İş cinayetlerinin ardından açılan davalar yıllarca süründürüldükten sonra ödül gibi cezalarla sonuçlandı.

AKP iktidarları döneminde işçi sınıfına yönelik ağır saldırılara ve işçi katliamlarına tanık olduk. 2011’de İstanbul Esenyurt’ta Marmara Park AVM inşaatında 11 işçinin yanarak can vermesi, 2014’te Mecidiyeköy’deki Torunlar Center inşaatında asansörün 32. kattan düşmesiyle 10 işçinin hayatını kaybetmesi, aynı yıl 301 madencinin öldüğü Soma Katliamı ve 18 madencinin öldüğü Ermenek Katliamı hafızalarımızda tazedir. Fakat özellikle 2013 sonrasında, yani AKP’nin otoriterleşmesinin hız kazandığı yıllarla birlikte işçi ölümlerindeki artış dikkat çekicidir. Yıllar içinde sendikal örgütlenme daha da zayıflatılmış, baskı ve yasaklar artmış, başta yandaş sermaye olmak üzere patronlar korunup kollanarak örgütlenmek isteyen işçiler cezalandırılmış, grevler yasaklanmış, böylelikle iş cinayetlerinin önü açılmıştır. 2016’daki 15 Temmuz darbe girişiminin ardından ülkede kurulan ve kurumsallaştırılan tek adam rejimi ise işçi sınıfını daha da ağır baskı altına almış, sorunlar katlanarak büyümüş, iş cinayetleri artmıştır. Bu rejim altında işçiler düşük ücretlere, hak gasplarına, işten atmalara tepki verdikleri her durumda şiddet ve baskı ile karşı karşıya bırakıldılar. Bu dönemde metal, bankacılık ve finans, taşımacılık ve petrokimya sektörlerinde pek çok grev yasaklandı. 2020’de Şişecam’a bağlı Soda Sanayi’de bile grev “genel sağlığı ve milli güvenliği bozucu nitelikte görüldüğünden” yasaklandı! Madencilerin ve metal işçilerinin Ankara yürüyüşleri polis şiddetiyle engellendi. Yakın zamanda Bel Karper işçileri Valilik önünde “süpür” emriyle zulme uğradı…

Oysa İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu AKP iktidarı döneminde çıkarıldı ve iş cinayetlerini önleyeceği propagandası yapıldı…
Haziran 2012’de çıkartılan İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, aslında iş kazalarının artmasına yönelik tepkileri yatıştırmak için çıkarıldı. Giderek ağırlaşan iş ve yaşam koşulları, sendikasızlaştırma, taşeronlaştırma, esnek çalıştırma, uzayan iş saatleri, denetimlerin yapılmaması, iş güvenliği önlemlerinin alınmaması iş kazalarını arttırmış, özellikle Tuzla tersanesinde yaşanan ölümler tepkilere yol açmıştı. Yoksa AKP iktidarının işçileri umursamadığını, iş kazalarını önlemek gibi bir derdinin olmadığını biliyoruz. Bu açıdan baktığımızda daha kanun hazırlanırken işçilerin derdine derman olmayacağı, iş cinayetlerinin azaltılmasına sınırlı etkide bulunacağı belliydi. Ne var ki, son derece sınırlı önlemler getiren bu yasa bile çoğunlukla kâğıt üzerinde kaldı, en önemli maddeleri sürekli ertelendi, ertelenmeyen maddeleri işçi lehine uygulanıp denetlenmedi. Mesela daha en başından kanunda yer alan “iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi bulundurma zorunluluğu” bütün işyerlerinde yürürlüğe girmedi.

Kanun çıkarıldığında kamu kurumlarında ve 50’den az işçi çalıştıran az tehlikeli işyerlerinde “iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi bulundurma zorunluluğu” 2014 yılına bırakılmıştı. 2014 yılına gelindiğinde yürürlük tarihi 1 Temmuz 2016’ya ertelendi. 2016’da süre bir yıl daha uzatıldı. 2017’de ise bu sefer kanunu ertelemekle kalmadılar. 50’nin altında işçi çalıştıran az tehlikeli işyerlerinde iş güvenliği uzmanlığı görevini patronların kendisinin yapabilmesinin önünü açtılar ve yasayı 1 Temmuz 2020’ye kadar ertelediler. Hiçbir güvenlik önlemi almayan patronlar, iş güvenliği uzmanlığı görevini kendileri yaptıklarında sonuç işçiler için tam bir yıkımdır. Ama 2020’nin Temmuz ayında da yürürlüğe girme tarihi 4. kez ertelenerek 31 Aralık 2023’e bırakıldı. Bir kanun çıkarılıyor ve yürürlüğe girmesi tam 11 yıl erteleniyor! Sadece bu bile iktidarın niyetinin iş kazalarını önlemek olmadığını göstermez mi?

Daha en başından görev savmak kabilinden çıkartılan bu yasanın iş cinayetlerini önleme ya da en azından düşürme gibi bir etkisi olmadı. Aksine İSİG Meclisinin iş cinayetleri raporlarında açıkça görüleceği üzere iş cinayetlerinde hayatını kaybeden işçilerin sayısı her geçen yıl arttı. İşçi sağlığı ve güvenliğinin sağlanması öncelikle devletin ve patronun görevi olmalıyken, Kanunun getirdiği “işyerlerinde iş güvenliği uzmanı bulundurma zorunluluğu” patronların bu sorumluluğu iş güvenliği uzmanlarına atmasının bahanesi haline getirildi. Ancak Kanuna göre iş güvenliği uzmanları ve işyeri hekimleri ücretlerini işverenden alıyorlar. Böyle bir durumda ne uzmanın ne de hekimin tam anlamıyla görevini yerine getiremeyeceği açık değil mi? İş güvenliği uzmanının işi evrak doldurmaya indirgenmek isteniyor. Panolara birkaç uyarı yazısı asmakla, parayla alınan birkaç sertifikayla, her ay imzalanan iş güvenliği toplantısı tutanaklarıyla, göstermelik iş güvenliği eğitimleriyle, kalitesiz ve koruyuculuktan uzak iş kıyafetleriyle iş kazalarının önüne geçilemez. İş güvenliği uzmanlığı özellikle de pandemi döneminde “uzaktan evrak doldurmaya” indirgendi.

İstanbul’da çalışan UİD-DER üyesi bir iş güvenliği uzmanı şöyle diyor: “OSGB bünyesinde çalışan uzmanların geneli 30-40 firmada birden görevlendiriliyor. İş güvenliği uzmanının asıl görevinin rehberlik olduğu unutuluyor ve patronlar kendilerini bu sorumluluktan sıyırıyor. 30-40 firmaya bakılamayacağı çok açık. Böylelikle formaliteden kâğıtlarla işler yürütülüyor ve iş cinayetleri arttıkça artıyor.”

Ankara’da şantiyede iş güvenliği uzmanı olarak çalışan bir üyemiz ise şöyle diyor: “İş güvenliği uzmanları maaşını patrondan aldığı için yasa anlamını ve önemini yitiriyor. Uzmanlar devlet tarafından atanmış olsaydı belki bir nebze de olsa yaptırım gücü olabilirdi. Ancak maaşı işverenden alıp riskli durumlarda iş durduramıyor ya da gerekli önlemleri aldıramıyoruz eğer inatçı değilsek.”

Bu açıdan düşünecek olursak yasalar önemli olsa da daha önemlisi yasaların uygulanmasını sağlayacak, kâğıt üzerinde kalmasını, anlamsızlaşmasını engelleyecek mekanizmalar oluşturabilmektir.

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu sektörleri ağır ve tehlikeli, az tehlikeli gibi kategorilere ayırdı. İş cinayetlerinin en yoğun yaşandığı sektörler hangileridir, kazaların ve işçi cinayetlerinin en çok bu sektörlerde görülmesinin nedenleri nelerdir?
Aslında iş cinayetlerinin sektörlere dağılımına baktığımızda geniş bir çeşitlilik görüyoruz. Bu da bir bütün olarak sermaye sınıfının işçi düşmanlığını netlikle ortaya koyuyor. En fazla iş cinayetinin yaşandığıtarım/orman, inşaat, metal ve maden işkollarına baktığımızda örgütsüzlüğün ölüm getirdiği çok net ortaya çıkıyor. Tarım-orman işkolundan başlayacak olursak; dünya ve Türkiye nüfusunun önemli bir bölümü tarım sektöründe çalışıyor. Çoğu durumda çalışma açık alanda, işçi sağlığını ve iş güvenliğini öne alan güvenli ve modern tarım teknikleri kullanılmadan yapılıyor. Tehlikeli kimyasallar çok yaygın biçimde kullanılıyor. ILO verileri her yıl 250 milyondan fazla insanın tarımda iş kazalarından etkilendiğini ortaya koymaktadır. Dünya genelinde olduğu gibi Türkiye’de de tarım/orman işkolu göçmen, kadın ve çocuk işçilerin yoğun olarak çalıştığı, sendikasız ve güvencesiz olduğu, iş güvenliği eğitimlerinin verilmediği, önlemlerin alınmadığı bir sektör. Bu ve bunun gibi nedenlerin bir bileşkesi olarak tarım-orman işkolu iş cinayetlerinde başı çekmektedir.

İnşaat sektörü Türkiye’de siyasi iktidardan en fazla destek alan sektör konumundadır. Ekonomik büyümeyi inşaat sektörü üzerinden sağlamaya çalışan ve devlet kaynaklarını özellikle bu alan üzerinden sermaye sınıfına aktaran iktidar; inşaat şirketleriyle/müteahhitlerle iç içe geçmiştir. İnşaat şirketleri için rant yaratmak ve palazlandırmak amacıyla şehir hastanesi, havaalanı, otoyol, tünel, baraj, toplu konut gibi büyük çaplı projeler ardı ardına hayata geçirilmektedir. Kentler gökdelenlerle beton ormanı haline getirilmektedir. Doğayı talan edilecek kaynak, işçiyi köle, işçi sağlığı ve güvenliğini maliyet, işçinin hak talebini cezalandırılması gereken bir hadsizlik olarak gören söz konusu firmaların üstlendiği bu projeler aynı zamanda çok sayıda taşeron şirketle birlikte yürütülmektedir. Hem maliyeti kısmak hem de projeleri siyasi propaganda malzemesi haline getirmek için işçiler çok yüksek tempo ve baskı ile kölelik koşullarında çalıştırılmaktadır. Ayrıca bu alanda tam bir denetimsizlik hüküm sürmektedir. Hatırlanacak olursa tepkilere rağmen yapılan İstanbul Havaalanının inşaatı sırasında çok sayıda iş cinayeti gerçekleştiği ancak bu cinayetlerin üzerinin örtüldüğü, gizlendiği bizzat havaalanı inşaatında çalışan işçiler tarafından gündeme getirilmiş ve basına yansımıştı. İnşaatın belirlenen açılış tarihine yetiştirilmesi için siyasi iktidarın yoğun baskı uyguladığı, bu baskının işçiler için çok uzun saatler yoğun tempoda ve iş güvenliği önlemleri alınmadan çalışmak, iş kazaları, iş cinayetleri anlamına geldiği ortadadır.

UİD-DER üyesi iş güvenliği uzmanı bir arkadaşımız inşaat sektöründe çalışma koşullarına ilişkin şu örneği veriyor: “Çalıştığım yerde dış cephe çalışmalarında kullanılmak üzere çift sütunlu çalışma platformu kuruldu. Platform sık sık arızalanıyor, biz de sürekli bildirimde bulunuyorduk. Platformun her tarafında korkuluk bulunması gerekirken ve işçinin çalıştığı ön taraf korkuluksuz olmasına rağmen çalışma izni çıktı. Sütunların aynı seviyede yukarı aşağı hareket etmesi gerekirken platformun bir tarafı sürekli aşağıda bir tarafı yukarıda kalıyordu. Bir işçi bunu düzeltmeye çalışırken diğer işçinin ayağı sıkıştı. Gerekli bakımların yapılmaması ve ihmaller yüzünden genç bir işçinin ayağı sütunla platform arasında sıkıştı ve dört parmağı koptu. Çok basit önlemler alınabilirken bu önlemler maliyet olarak görülüp alınmadı.”

Diğer bir iş güvenliği uzmanı üyemiz de şöyle diyor: “Kazaların nedeni işçileri önemsememek! Mevzuatta geçen şeyleri yapmış görünmek için yapmak! Örneğin çalıştığım şantiyede dış cephe çalışmalarında dikey yaşam halatı atıp imalata bu şekilde devam edilmesi gerekiyor. Ancak sadece yatay yaşam halatı atılıyor. Halatlar iskeleye bağlanıyor. İskeleyi ayakta tutan tijlerin eksikliği durumunda (firmalar imalatlarını devam ettirmek için kimseye haber vermeden tijleri söküyorlar) iskele sallanıyor, hatta devriliyor. Bu, kendini yatay halata ve aynı zamanda iskeleye bağlayan işçinin ölümüne sebep oluyor.”

Metal sektöründe de patronların zihniyeti aynı. Metal sektöründe dar alanda yoğun tempoda çalışma, fabrika içinde sürekli hareket halinde olan vinçler, forklifler, eritme potaları, üretim baskısı nedeniyle makineleri hızlandırmak üzere devre dışı bırakılan sensörler, makinelerin bakımının yapılmaması, bozuk makine aksamları, elektrik kabloları iş kazalarına davetiye çıkarıyor. Bu faktörler özellikle fazla mesailerle çalışan işçiler için tehlike oluşturuyor. Nitekim metal işkolu ağır ve tehlikeli işkollarından biridir. Ancak tüm tehlikelere rağmen yeterli önlem alınmayarak işçiler ölüme gönderiliyor.

Somalar, Ermenekler gibi kitlesel işçi katliamlarının yaşandığı madencilik sektörüne gelirsek… Sendikalılık oranlarının dibe vurması, örgütsüzlük nedeniyle güvenliksiz ortamlarda çalışmaya zorlanma, denetimsizlik, kaçak maden sayısındaki artış sadece tekil ölümlere değil Soma, Ermenek gibi büyük çapta katliamların yaşanmasına da yol açıyor. Bu vahim katliamların hesabının sorulamaması ve yargının bu katliamları umursamaması sermaye sınıfını cesaretlendiriyor; bu da yeni felaketlere zemin hazırlıyor.

Hatırlanacak olursa 1990’larda özel şirketlere maden arama faaliyetleri için izin verildi. Özel şirketler, Türkiye Taşkömürleri Kurumundan kiraladıkları maden alanlarında faaliyet yürütmeye başladılar. TTK kaçak maden ocaklarına engel olmadı. Maden alanlarını TTK’dan kiralayan özel şirketler, işçi çalıştırmadan, arama çalışması ve ek işlem yapmadan, kiraladıkları bu alanlarda kaçak ocaklar tarafından çıkarılan madenleri satın aldılar. Düşük ücretler karşılığında alınan bu madenler, birkaç katı fiyata TTK’ya satıldı. Bu politikayla TTK, bir yandan kamu kaynaklarını aktardığı özel maden şirketlerini palazlandırırken öte yandan maden işçilerinin hayatını da riske atmış oluyor.

TMMOB Maden Mühendisleri Odası İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Komisyonu tarafından hazırlanan 2010-2020 yılları arasını kapsayan “madencilikte yaşanan iş kazaları” raporuna göre madenlerde grizu ve kömür tozu patlamalarından göçüklere, su baskınlarından ekipman bazlı kazalara kadar pek çok iş kazası yaşanıyor. Raporda 2010-2020 yılları arasında madenlerde 115 bin 950 iş kazası yaşandığı, bu iş kazaları sonucunda toplam 1042 maden işçisinin hayatını kaybettiği belirtiliyor. Aynı dönemde ayrıca 1220 meslek hastalığı kaydedilmiş. Tabi bu rakamlar tespit edilebilen iş kazaları ve meslek hastalıkları. Çünkü sektörde kayıt dışı işçilik de söz konusu. Özellikle kaçak madenlerde sigortasız işçi çalıştırıldığı için kayda geçmeyen pek çok iş cinayeti olduğunu varsaymamız gerekiyor. Daha geçtiğimiz ekim ayında Hakkâri-Çukurca karayolundaki Üzümcü köyünde kaçak olduğu belirtilen bir maden ocağında göçük meydana gelmiş ve iki işçi katledilmişti.

Sermayenin işçi sağlığı ve iş güvenliği önlemelerini almaktan kaçındığı, devletin denetleme görevini yerine getirmediği bu koşullarda 2020 başında başlayan ve halen devam eden pandeminin iş cinayetlerine etkisi konusunda neler söylenebilir?
Son iki yılda Covid-19 pandemisi nedeniyle işçi ölümleri arttı. Çalışma koşullarının ağırlaşması, hastalık-karantina nedeniyle raporlu işçilerin yerine mesaili çalışma uygulanması, önlem alınmaması, toplumun bir kısmı evlerine hapsedilirken işçilerin bu şartlarda iç içe çalıştırılması, kalabalık servislerle işyerlerine ulaştırılması gibi nedenlerle Covid-19 adeta bir işçi hastalığı haline geldi. Mesela İstanbul’da varlıklı insanların yaşadığı semtlerin aksine işçi-emekçi nüfusun yoğun olduğu semtlerde vaka ve vefat sayısının çok olması bunun göstergesidir. İş güvenliği uzmanı bir arkadaşımız şu sözleriyle durumun vahametini ortaya koyuyor: “Çalıştığım şantiyede kurulan karantina koğuşları ‘toplama kampına’ dönmüş durumda. İşçiler belirti göstermeleri durumunda karantinaya alınmaktansa gizlice kaçacaklarından bahsediyorlar. ‘İnsanın öleceği yoksa da burada ölür’ diyorlar. En ağır koşullarda çalıştıklarını, mesai yaptıklarını, verilen yemeğin hiçbir şeye benzemediğini, mesafe, hijyen, bağışıklığı güçlendirme namına tek bir önlem bile alınmadığını belirtiyorlar.”

Yine bir iş güvenliği uzmanı çalıştığı şantiyedeki “önlemleri” şöyle anlatıyor: “Daha hijyenik koşulların sağlanması ve temasın olmaması gerektiği söylenen salgında öyle yapılmadı. Üst katta Covid-19 pozitiflerin, alt katta temaslıların olduğu karantina koğuşları oluşturuldu. Ancak mesela aynı tuvaletleri kullanmalarında sakınca görülmedi! Hastalığının 10. gününde olanla hastalığının 1. gününde olanları aynı koğuşa yerleştirdiler. Tek başlarına olmaları gereken çalışanlar daracık alanlarda bir arada tutuldu.”

Bir metal işçisi ise işverenin talimatına uyan şoförün, servise binerken sosyal mesafeye uymaları yönünde işçilere uyarı yaptığını ama diğer taraftan artan vaka sayısı ve karantinalar nedeniyle işe gelmeyen işçiler olduğundan iki fabrikanın servislerinin birleştirildiğini anlatıyor. Bir başka metal işçisi “bu bahaneyle yemek hakkımızı elimizden alıp aylarca kuru sandviç ile çalıştırdılar, aç kaldık, sindirim sistemimiz de adeta çöktü” diyor. Bu şartlarda çalıştırılan, gece gündüz iliklerine kadar sömürülen işçilerin tuvalete gitmelerine bile izin verilmezken, nasıl olacak da işçiler sağlıklarını koruyacak? Yoğun çalışma temposu altında pestili çıkan işçi, nasıl olacak da virüse karşı önlem alabilecek? Yemekhanelerin böcek kaynadığı, yemeklerden kurt çıktığı, tuvaletlerin temizlenmediği, kısacası en temel sağlık önlemlerinin alınmadığı koşullarda işçilerin bireysel tedbirleri yeterli olamaz!

İşyerlerinde gerekli önlemlerin alınmasını sağlamayan, işçilerin hayatını umursamayan iktidar pandemi bahanesiyle sendikal örgütlenmeyi ve faaliyeti, toplu sözleşme görüşmelerini, toplantıları, eylemleri uzunca bir süre yasaklamaktan geri durmadı. İşçilerin sorunları, hastalığa yakalanma ve ölüm riski katlanarak arttı. Bu koşullarda İstanbul İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisinin raporlarına da yansıdığı üzere iş cinayetleri de arttı.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda Bakanlığının 2022 bütçesi görüşülürken “iş sağlığı ve iş güvenliği çalışma hayatının en önemli meselelerinden biridir” dedi. İş cinayetlerinin %98’inin, meslek hastalıklarının %100’ünün önlenebileceğini söyledi. İş cinayetleri bu denli artmışken Bakanın bu açıklaması ne anlama geliyor?
Dikkat ederseniz Bakan, “işçi sağlığı” yerine “iş sağlığı” kavramını kullanıyor. Önlenebilecek cinayetleri önlemediklerini kendi ağzıyla itiraf ediyor. Bu anlamda bu sözler propaganda, reklam dışında bir anlam taşımıyor. Bugüne kadarki bütün iktidarlar halkın algısını yönlendirmek için pek çok konuda çok çeşitli yalanlar söylediler. Ama hiçbirinin bu konuda mevcut iktidarın eline su dökemeyeceği bir gerçek. AKP has bir sermaye partisidir ve bugüne kadar sermayeyi palazlandırmak için, devlet kaynaklarını sermayeye aktarmak için attığı tüm adımları halkın, işçinin-emekçinin yararına adımlarmış gibi göstermiştir. Bugünkü tek adam rejimi ise yalan ve manipülasyonda hiçbir sınır tanımamaktadır. Bugün “Madencilikte İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi Projesi (MİSGEP) Finansal Destek ve Rehberlik Programı” adı altında 80 maden şirketine 3 ayda yaklaşık 2,5 milyon lira hibe desteği sağlandığı açıklanıyor. Bu programın iki yıl devam ettirilmesi planlanıyor. Bu bir halkla ilişkiler çalışmasıdır ve aslında kaynakları sermayeye aktarmanın bir parçasıdır. Bakanlığın iş kazalarını önlemek gibi bir niyeti yoktur.

İktidar, iş cinayetlerini engelleme konusunda bugüne kadar adım atmadı, bugün de atmıyor. Pandemi bahanesiyle işçilerin pek çok hakkı fiilen elinden alındı, iş saatleri daha da uzadı, çalışma temposu arttı. Bunlar iş kazalarına davetiye çıkaran şeylerdir. İş kazalarını önlemekte en önemli faktörlerden biri olan sendikalaşma hakkı kâğıt üstünde var ama gerçekte sendikal örgütlenmenin önüne geçiliyor.

301 madencinin hayatını kaybettiği bir katliam yaşandı bu ülkede. Buna rağmen hiçbir adım atılmadı. Tek yapılan şey Soma’daki madenlerin kapatılması oldu. Ancak bu sefer de madenciler tazminatsız işten atıldılar. Soma patronu ödül gibi cezalar aldı. Soma’nın ardından Ermenek faciası oldu. Ölen madencilerin yakınları tazminatlarını dahi alamadılar. Soma ve Ermenek madencileri yıllarca tazminatları ve alacakları için mücadele etti. Madencilik sektöründe böyle bir yüz karası tablonun olduğu bir ülkede şimdi Çalışma Bakanlığının madencilikte işçi sağlığı ve güvenliğini düşündüğüne mi inanalım? Bu parayı şirketler yerine haklarını alamayan işçilere verselerdi, maden patronlarını denetleyip yaptırım uygulasalardı zaten sorunu çözerlerdi.

İktidar, iş cinayetlerini engelleme konusunda bugüne kadar adım atmadı, bugün de atmıyor. Pandemi bahanesiyle işçilerin pek çok hakkı fiilen elinden alındı, iş saatleri daha da uzadı, çalışma temposu arttı. Bunlar iş kazalarına davetiye çıkaran şeylerdir. İş kazalarını önlemekte en önemli faktörlerden biri olan sendikalaşma hakkı kâğıt üstünde var ama gerçekte sendikal örgütlenmenin önüne geçiliyor. Bugün Türkiye’nin farklı bölgelerinde sendikalaştıkları için işten atılan işçilerin direnişleri sürüyor. Siyasi iktidarsa yasaları çiğneyen patronlara yaptırım uygulayacağı yerde sendika hakkı için direnen işçiye polisi ve jandarmayı göndererek şiddet uyguluyor, zulmediyor.

İş güvenliği, “baret-eldiven-kemer” üçlemesinin, oraya buraya “dikkat”, “önce iş güvenliği” tabelaları asmanın çok ötesinde bir şeydir. İşyerinin altyapısı güvenli bir çalışma ortamı yaratmaya elverişli olmalıdır.

Uluslararası kuruluşlar iş kazalarının %99’unun önlenebilir nedenlerle gerçekleştiğini açıklıyor. Alınacak basit önlemlerle neredeyse tüm iş kazalarının ve cinayetlerinin engellenebileceğini belirtiyor. Elbette alınacak önlemler sektörlere, işyerlerine göre kısmen çeşitlilik gösterecektir. Ancak iş güvenliğinin bireysel önlemlerle sağlanamayacağı, gününün büyük bölümünü çalışarak geçiren işçinin sorumlu tutulamayacağı, konunun bütünsel olarak ele alınması gerektiği açıktır. Yani iş güvenliği, “baret-eldiven-kemer” üçlemesinin, oraya buraya “dikkat”, “önce iş güvenliği” tabelaları asmanın çok ötesinde bir şeydir. İşyerinin altyapısı güvenli bir çalışma ortamı yaratmaya elverişli olmalıdır. Alan genişliği, vinç, taşıma, elektrik, kablo sistemleri, raf ve depolama yöntemi, kimyasal madde depolaması, makinelerin yerleşimi, havalandırmalar, acil durum çıkışları, toplanma ve dinlenme alanları kısacası her faktör bu mantıkla ele alınmalıdır. Uzun iş saatleri de elbette kazaların temel nedenlerindendir ve insanlık dışıdır.

İş kazaları, iş cinayetleri ve meslek hastalıkları bakımından böylesine vahim bir tablo ile karşı karşıyayken UİD-DER’in sorunun çözümü için önerileri nelerdir?
İş cinayetlerinde yaşamını kaybeden işçilerin %95’inden fazlası sendikasızdır. Bu oran örgütlülüğün iş cinayetlerini engellemek açısından ne denli hayati önemde olduğunu göstermektedir. Yani sendikasız çalışmak ölüm demektir.

İSİG Meclisinin raporlarına baktığımızda tüm iş cinayetleri içinde sendikalı işçilerin oranının %4-5 arasında olduğunu görürüz. Yani iş cinayetlerinde yaşamını kaybeden işçilerin %95’inden fazlası sendikasızdır. Bu oranlar örgütlülüğün iş cinayetlerini engellemek açısından ne denli hayati önemde olduğunu göstermektedir. Yani sendikasız çalışmak ölüm demektir.

Patronların iş güvenliği önlemlerini maliyet olarak görüp ihmal ettikleri açıktır. İşyeri denetimleriyse kâğıt üzerinde yapılmış gösterilmekte fakat gerçekte yapılmamaktadır. Bu nedenle işyerlerinin iş güvenliği açısından denetimi işçiler ve sendikalar tarafından yapılmalıdır. İşyeri hekimlerinin ve iş güvenliği uzmanlarının ücretleri, sendikaların ve meslek örgütlerinin denetimindeki bir devlet fonundan karşılanmalıdır. Mesela işçilere, gerekli önlemler alınmadığı takdirde topluca üretimi durdurma hakkı tanınmalıdır. Ağır ve tehlikeli işlerde gece vardiyaları yasaklanmalıdır. İşçilerin güçlü ve mücadeleci sendikalara sahip olması bu taleplerin gerçekleşmesi için ön koşuldur.

Sendikalar; iş güvenliği kurallarına uymayan, önlem almayan, iş güvenliği eğitimlerini göstermelik yapan, işçilerin ve iş güvenliği uzmanlarının taleplerini yerine getirmeyen patronların cezalandırılması, iş kazalarına ve cinayetlerine neden olan işverenlere yönelik cezasızlık politikasına son verilmesi, ağır yaptırımlar uygulanması için mücadele etmelidir.

Ancak işçiler ülke genelinde örgütlü bir güç haline gelemedikleri sürece iş kazaları ve iş cinayetleri yaşanmaya devam edecektir. İşçilerin üretim baskısına direnebilmeleri, güvenli olmayan koşullarda çalışmama haklarını kullanabilmeleri, önlemleri aldırabilmeleri, denetimlerin düzenli ve eksiksiz yapılmasını sağlayabilmeleri için bilinçli olmaları, örgütlü güçlerini ortaya koymaları şarttır. Bu nedenle sendikal örgütlenmenin önündeki tüm yasal ve fiili engeller kaldırılmalıdır. Sendikalar; iş güvenliği kurallarına uymayan, önlem almayan, iş güvenliği eğitimlerini göstermelik yapan, işçilerin, iş güvenliği uzmanlarının taleplerini yerine getirmeyen patronların cezalandırılması, iş kazalarına ve cinayetlerine neden olan işverenlere yönelik cezasızlık politikasına son verilmesi, ağır yaptırımlar uygulanması için mücadele etmelidir.

UİD-DER iş kazalarına ve iş cinayetlerine karşı güçlü bir kampanya örgütlemiş, işçilerin talepleri etrafında birleşmesini, bu talepleri mücadele hedefi haline getirmesini sağlamıştı. UİD-DER’in kampanyasından bahseder misiniz?
UİD-DER, Aralık 2012’de, yani İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası çıkarıldıktan 5 ay sonra, İş Kazaları Kader Değildir, İşçi Ölümlerini Durduralım başlıklı mücadele kampanyasını başlatmıştı. Tüm sanayi havzalarına uzanmış, işçilere fabrikalarında, işyerlerinde, servis duraklarında, mahallelerinde, evlerinde ulaşmış ve sorunu işçilerin ortak gündemi haline getirmişti. 2012-2015 arasında yürüttüğümüz kampanyamız sırasında ayrıca 1 yıl gibi kısa bir zamanda işçilerden 100 bin imza toplamış ve Meclise teslim etmiştik. İmzaları Meclise teslim ettikten sonra da kampanyamızı sürdürmüştük. O süreçte üyelerimizin, işyerlerinde, fabrikalarında, sendikalarında, mahallelerinde ulaştığımız işçilerin, iş güvenliği uzmanlarının, avukatların, sendika uzman ve yöneticilerinin aktarımlarıyla iş güvenliği önlemi almayan patronlara hiçbir denetleme ve yaptırım olmadığını, uzuv kayıplarıyla sonuçlanan onlarca iş kazasının tutanağa dahi geçirilmediğini bir kez daha görmüştük. Çünkü ancak örgütlü işçilerin yaptırım gücü vardır. İşçi sınıfının ulusal ve uluslararası alanda mücadele birliğini sağlamak için çalışan UİD-DER, tam da bu nedenle İş Kazaları Kader Değildir, İşçi Ölümlerini Durduralım kampanyası sırasında “Örgütlenmek Hayat Kurtarır”, “Yaşamak İçin Örgütlenelim” sloganlarını öne çıkarmış, bu kapsamda çok çeşitli faaliyetler yürütmüştü, yürütmeye de devam ediyor. İşyerlerinde örgütlenme çalışmalarını güçlendirdik. İş güvenliği uzmanı arkadaşlarımız pek çok işyerine müdahalelerde bulundu, avukat arkadaşlarımız kampanyamız sırasında pek çok işçiye hukuksal destek verdi. İşçi üyelerimiz bilinçlenerek işçi arkadaşlarını da bilinçlendirdiler, sendikaları üzerinde olumlu bir basınç yarattılar. İşçi kentlerinde kurulan stantlarla, hazırlanan yazılı ve görsel materyaller de yüz binlerce işçiyle ulaşıldı.

Kampanyamıza destek veren, çalıştıkları yerlerde birlikte hareket etmek suretiyle gerekli önlemleri tespit edip uygulanmasını sağlayan işçiler, işyerlerinde iş kazası oranlarının azaldığını bildirdiler. Böylelikle örgütlü olmanın ve örgütlü hareket etmenin önemini bir kez daha görmüş olduk. İşçilerin tüm sorunlarında olduğu gibi iş kazaları konusunda da tek çözüm örgütlü olmaktır. Bu açıdan işçilerin mücadele örgütü olarak çalışmaya devam ediyoruz.

https://uidder.org/son_19_yilda_28_bin_380_isci_hayatini_kaybetti_sorumlusu_kimi.htm

https://uidder.org/son_19_yilda_28_bin_380_isci_hayatini_kaybetti_sorumlusu_kimii.htm

https://uidder.org/son_19_yilda_28_bin_380_isci_hayatini_kaybetti_sorumlusu_kimiii.htm